منظومه های داستانی در دیوان احمد شوقی

داستان یکی از شاخه¬های ادبیات است که از دیرباز در میان ملل مختلف از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. از آن¬جا که داستان نکات تربیتی و اخلاقی را به نحو غیر مستقیم بیان می¬دارد، از لحاظ روانشناسی یکی از مهم¬ترین و موثرترین انواع آموزش به حساب می¬آید. داستان در خود دارای اجزا و عناصری است که این عناصر با خصوصیات خود برای هر داستانی امری ضروری است. تحلیل عناصر داستانی، یکی از روش¬هایی است که ارزش واقعی آثار داستانی را نشان می¬دهد. احمد شوقی یکی از شاعران معاصر است که آثار منظوم قابل توجهی را از خود برجای گذاشته است. او در داستان نویسی به زبان جانوران سرآمد ادیبان معاصر عرب است. نظر به اهمیت موضوع در این رساله سعی شد کاربرد عناصر داستانی در منظومه¬های داستانی احمد شوقی مورد بررسی قرار گیرد. به این ترتیب که پژوهشگر پس از تبیین معانی مورد نظر از داستان، عناصر آن و سایر تعاریف ، 58 داستان را از نظر عناصر هفتگانه¬ی داستان¬نویسی که شامل شخصیت، حوادث، زمان، مکان، گفتگو، پیرنگ و درون¬مایه و همچنین از منظر اسلوب مورد تحلیل و بررسی قرار داده است و نقاط ضعف و قوت آن را ارزیابی کرده است. نتایج به دست آمده از این حکایت می¬کند که وی اغلب از شخصیت¬های حیوانات در منظومه¬های داستانی خویش بهره می¬گیرد. این شخصیت¬ها بر دو نوع ایستا و پویا هستند. شوقی به دو روش مستقیم و غیرمستقیم به توصیف شخصیت¬ها می¬پردازد. حوادث در داستان¬ها منطقی هستند. احمد شوقی داستان¬هایش را به روش سوم شخص روایت می¬کند و فقط یک مورد از داستانش را به روش اول شخص روایت می¬کند. زمان و مکان در بیشتر داستان¬های او کلی و نامحدود هستند. عنصر گفتگو با ذهنیت شخصیت¬های داستان منطبق است و بیشتر از گفتگوی بیرونی استفاده می¬کند. درونمایه¬ی داستان¬هایش نیز بیشتر مسائل اخلاقی و اجتماعی است. خلاصه اینکه احمد شوقی در به کارگیری عناصر داستان از اسلوب و سبک شعری ¬در منظومه¬های داستانی خود غافل نبوده است. اما به نظر می رسد مانند داستان¬های امروزی، کاملاً به صورت فنی به کار گرفته نشده است و پیرنگ ضعیفی دارند و عواملی مانند گفتگو موجب عدم انسجام پیرنگ در آنها می¬شود و اغلب آنها فاقد پیرنگ هستند در برخی از داستان¬ها نیز عناصر پیرنگ به حداقل می¬رسند. وی سعی کرده است بیشتر به پیام داستان¬ها بسنده کند تا ساختار داستان. واژگان کلیدی: ادبیات داستانی، داستان¬نویسی، عناصر داستان، احمد شوقی